Saadet Erciyas
Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM) tarafından düzenlenen 2018 yılının ilk amatör telsizcilik sınavı 11 Şubat 2018 günü Ankara, Antalya, Balıkesir, Denizli, Gaziantep, İstanbul Anadolu Yakası, İstanbul Avrupa Yakası, İzmir, Kayseri, Malatya, Nevşehir, Sakarya, Samsun, Tokat, Trabzon ve Yalova olmak üzere toplam 17 yerde yapıldı. Türkiye genelinde 2 bin 607 kişinin girdiği sınavda 1581 kişi başarılı oldu.
KEGM’nin web sitesinde verilen bilgiye göre, sınavda en yüksek başarıyı yüzde 75,92 puanla Nevşehir, yüzde 73,04 puanla Tokat, yüzde 70,96 puanla Balıkesir, yüzde 69,61 puanla İzmir gösterdi. İzmir’de Atatürk Lisesi’nde yapılan sınava 283 kişi girdi. Sınav sonucunda 197 kişi A, B ya da C sınıfı amatör telsizcilik belgesi almaya hak kazandı. Kıvançla belirteyim, sınava girip on yıl süreyle geçerli bu belgeyi almaya hak kazananlardan biri de benim.
KEGM Telsiz İşletme Müdürlüğü’nde Şef Nuri Bodur, amatör telsizliğe olan ilginin her geçen yıl arttığını söylüyor. KEGM tarafından yapılmaya başlandığı 2010 yılında sınavlara 500 dolayında kişi katılırken, bu yıl sınava girmek için 3 bin 208 kişi başvurmuş. Amatör telsizcilik açısından on idari bölgeye ayrılan ülkemizde en çok amatör telsizci sırasıyla ikinci, birinci ve beşinci bölgede bulunuyormuş. A sınıfı belgeli amatör telsizci sayısı Türkiye genelinde 16 bini aşmış.
Amatör telsizcilik dışarıdan bakıldığında bir hobi faaliyeti gibi görünse de, aslında afet haberleşmesinin en önemli unsurlarından biri. Nuri Bodur, acil ve afet durumunda herşeyin durduğunu ama eve kurulabilecek kısa dalga istasyonla tüm dünyayla haberleşilebileceğini belirtiyor. Türkiye genelinde amatör telsizcilik alanında çalışan çok sayıda dernek olduğunu söylerken, Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti’nin de (TRAC) bu derneklerden biri olduğunu dile getiriyor.
TRAC haberleşmede uzman gönüllü kuruluş
1962 yılında kurulan ve 1991 yılında “Kamu yararına çalışan dernek” statüsüne alınan TRAC, Türkiye genelinde 55 şubesi bulunan, Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) içinde görevlendirilen bir uzman gönüllü kuruluş. Türkiye geneline hizmet verebilecek geniş bir haberleşme alt yapısına sahip olan TRAC, TAMP Belgesi’ndeki öncelikli hizmet grupları arasında “haberleşme grubundaki” tek sivil toplum kuruluşu.
Türkiye Afet Müdahale Planı Haberleşme Grubu’nun “destek çözüm ortağı” olan TRAC’ın kentimizde İzmir ve Konak şubeleri bulunuyor. TRAC İzmir Şubesi Bayraklı’da hizmet veriyor, Bayraklı Belediyesi’nin sağladığı olanaklarla gönüllü amatör telsizcilik eğitimi ve afet haberleşmesine hazırlık faaliyetini sürdürüyor. Dernek, özellikle amatör telsizcilik sınavları öncesi çok sayıda gönüllüye verdiği eğitimlerle destek oluyor, yol gösteriyor. Türkiye Dağcılık Federasyonu İzmir İl Temsilciliği bünyesinde oluşturulan Arama Kurtarma Birliği eğitmen ve üyeleri de bu yıl, eğitimlerden yararlanan gruplar arasında.
Artık ben de bir amatör telsizciyim
Bizim evde amatör telsizcilik faaliyeti geçen yıl başladı. Eşimin amatör telsizcilik merakı doğal olarak beni de etkiledi. TRAC İzmir Şubesi’nin eğitim ve etkinliklerine katılarak kendini geliştiren eşim, geçen yılın ikinci döneminde girdiği sınavda başarı göstererek A sınıfı amatör telsizcilik belgesini almaya hak kazandı. Ben de eşim gibi TRAC İzmir Şubesi’nin hazırladığı ders notlarından yararlanarak girdim sınava. Amatör telsiz istasyonu kurma ve çalıştırma hakkı veren A sınıfı amatör telsizcilik belgesini de bu sayede aldım.
Sınava girdiğim İzmir Atatürk Lisesi’nin bahçesinde bu yıl geçen yıla oranla daha fazla kadın amatör telsizci adayı olduğunu gördüm. Her yaştan, Ege’nin birçok yerinden aday, sınav bahçesinde soruları gözden geçirirken, yaşı 12’nin altında kalan ama heyecanla büyüklerini izleyen, telsiz amatörlüğü için can atan gençlerin heyecanına tanıklık ettim. Anne kızlar, baba oğullar, eşler, dede torunlar vardı sınava girmek için heyecanla bekleşen.
Afet haberleşmesi çok önemli
Afet meydana geldiğinde ilk 72 saat en kritik saat olarak biliniyor. Acil durumun yaşandığı yerde çoğu kez GSM şebekeleri, telefon hatları, hatta bazen uydu telefonları da işlevsiz kalabiliyor. 1999’daki Marmara ve Düzce depremleri bu konuda yaşanmış en önemli örneklerden. Resmi kurumların kendi haberleşme sistemleri olsa da, bazen bu hatlar da yetersiz kalabiliyor. İşte bu noktada telsiz cihazları, gönüllü amatör telsizciler haberleşme konusunda kritik görevler üstleniyor.
Çoğu kez yüksek yerlerde haberleşme için röle istasyonları kuran telsizciler kendilerine ayrılmış bantlarda ellerindeki telsiz cihazlarıyla haberi bir yerden diğerine ulaştırabiliyor. Amatör telsizcilerin gönüllü çabası hayat kurtarıyor. Derneklerin yıl boyu yaptığı çalışmalar, planlama ve eğitimler, işbirliği çabaları ise gönüllülükte de sürdürülebilir bir sistem oluşturuyor. 1992 Erzincan depremi, 1995 Dinar depremi, 1998 Karadeniz’deki sel felaketi, 1999 Marmara – Körfez depremi, Düzce depremi, 2000 Afyon-Çay depremi, 2011 Van depremi, 2014 Soma maden faciası TRAC üyelerinin haberleşmede katkılı olduğu olağanüstü olaylar arasında yer almış.
Amatör telsizciliğin gelişimi
Dünyada amatör telsizcilik 1901 yılında Marconi’nin Mors Kodu ile S (…) harfini göndermesiyle başlamış. Bugün dünyada yaklaşık 2.5 milyon dolayında radyo (telsiz) amatörü bulunuyor. Bu sayının yarısına yakını Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşıyor. Amatör telsizciler, kendi ülkesinde ve yurt dışında bulunan amatörlerle görüşüyor. Ses, data iletimi şeklinde gerçekleşen bu haberleşme ülke tanıtımına da farklı bir katkı sağlıyor. Telsiz amatörü, yaptığı haberleşmeyi işletme defteri adı verilen onaylı deftere kaydediyor. Bu defterde tarih, saat, konuşulan istasyon, çağrı işareti yazılıyor. Yapılan her görüşme için karşılıklı birer kart gönderiliyor ve bu kartlara “QSL kartı” deniyor.
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), telsiz amatörlüğünü 1927 yılında tanımış ve frekans bantları tahsis etmiş. Uluslararası Radyo Amatörleri Birliği (IARU) adlı kuruluş da ITU’nun daimi üyesi. Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC) IARU üyesi. Telsiz amatörleri için ayrılmış kısa dalga (HF) , VHF ve UHF bandlarında frekanslar bulunuyor. Telsiz amatörleri bunların dışında frekansları kullanarak haberleşemiyor. Ayrıca anlaşılmayacak şekilde kapalı (kriptolu) haberleşme yapamıyor.
Goncasuyu Telsiz İstasyonu’nun öyküsü
Türkiye’nin telsiz tarihinde dünya savaş tarihine geçmiş özel bir öykü de bulunuyor. Bu öykü Goncasuyu Telsiz İstasyonu’nun öyküsü. Çanakkale Savaşları’nda Goncasuyu Telsiz İstasyonu’nda görevli Elektrik Mühendisi Tevfik Rıza Bey’in 15 Kasım 1914 – 18 Şubat 1916 tarihleri arasında tuttuğu ve eşine gönderdiği günlükler, telsiz tarihimize ilişkin ilginç notlar içeriyor. Tevfik Rıza Bey, düşmanın haberleşmesini engellemek için yaptıklarını günlüklerinde anlatıyor.
Notlardan Kilitbahir’de Rumeli tabyası bulunan Goncasuyu Telsiz İstasyonu’nun dünya harp tarihinde ilk elektronik harp karıştırması yapan istasyonumuz olduğu ortaya çıkıyor. Askerler istasyonda savaş sırasında düşman donanmasının telsiz telgraf görüşmelerini izleyip, düşmanın bir adım önünde olmayı başararak, tabyaların isabetli atışlarını an ve an tabya komutanlığıyla paylaşıyorlar.
Gelibolu yarımadasındaki istasyon, Kilitbahir köyü Gonca Tepe’de yer alıyor. Gonca Suyu Tabyası, giriş holüne bağlı tek odalı, duvarları sıralı olmayan moloz taşlar ve tuğla kullanılarak, horasan harçlı olarak inşa edilmiş, bonet şeklinde bir yer. Tavanı beşik tonozlu ve tamamen ince kayrak taşları tuğla yerine kullanılarak örülmüş. TRAC, Goncasuyu Telsiz İstasyonu için 2015 yılında “Çanakkale Savaşlarının 101. yılında, Goncasuyu’ndan Dünyaya” adında bir proje gerçekleştirmiş. Goncasuyu’na bağlı altı istasyon üzerinden “73” (Telsiz haberleşmesinde merhaba) diyerek barış haberlerini paylaşmak üzere yıl boyunca dünyayı yeniden selamlamış.